รีวิว Icarus
หนังสารคดีเรื่องนี้ ถือว่าในงานประกาศผลรางวัลออสการ์ สาขารางวัลที่อาจไม่ได้โดดเด่นมากนัก แต่ก็นับว่าขาดไม่ได้คือรางวัลหนังสารคดี บนเวทีแห่งนี้หนังสารคดีหลายเรื่องสร้างชื่อจากการได้เข้าชิง และได้รับรางวัลจนเป็นที่รู้จัก สร้างความสนใจให้คนที่เห็นเป็นยาขมได้เป็นอย่างดี เพราะแม้จะขึ้นชื่อว่าหนังรางวัล แต่ออสการ์ก็มักเลือกงานที่เข้าถึงคนดูวงกว้างได้ง่าย ดูได้ที่ ดูหนัง
Icarus เป็นหนังสารคดีของ ไบรอัน โฟเกลที่สร้างชื่อในเทศกาลหนังซันแดนซ์ด้วยการคว้ารางวัลพิเศษจากคณะกรรมการได้ในปี 2017 และรางวัลขวัญใจผู้ชมจาก Sundance Film Festival London ในปีเดียวกัน มันสร้างความฮือฮาเพราะตอนที่อยู่ในรายชื่อหนังเข้าประกวด ทางเทศกาลก็ถูกแฮ็คข้อมูล และคาดเดากันว่าสาเหตุน่าจะมาจากหนังเรื่องนี้ที่มีเนื้อหาซึ่งเจ้าหน้าที่รัสเซียไม่ต้องการให้เผยแพร่สู่สาธารณชน
และนั่นทำให้ Netflix บริการสตรีมมิ่งชื่อดังซื้อสิทธิ์ในการเผยแพร่ทั่วโลก โดยหลังจากนั้นในการประกาศผลรางวัลออสการ์ ปี ค.ศ.2018 หนังก็สามารถคว้ารางวัลหนังสารคดียอดเยี่ยมได้เป็นครั้งแรก เอาชนะตัวเต็งอย่าง Faces Places หนังสารคดีของผู้กำกับหญิงระดับตำนานของฝรั่งเศสอย่าง อาณเญส วาร์ดา (ซึ่งในขณะอายุ 88 ปี และกำกับสารคดีเรื่องนี้ร่วมกับช่างภาพแนวสตรีท JR) ไปได้ (โดยนอกจากคว้าออสการ์ หนังยังได้เข้าชิงสาขาหนังสารคดียอดเยี่ยมจากหลายสถาบัน อาทิ BAFTA และ สมาคมผู้กำกับภาพยนตร์แห่งอเมริกา(DGA)
ชื่อหนังมาจากตัวละครในเทพนิยายกรีก อิคารัส บุตรชายของเดลาลัส ซึ่งทั้งคู่ถูกจองจำในหอคอย วันหนึ่งพวกเขาสามารถนำปีกนกมาสร้างใหม่ด้วยขี้ผึ้งจนสามารถบินได้ และตัวเขาได้บินสูงจนเกือบถึงดวงอาทิตย์ ซึ่งนับเป็นการกระทำที่ท้าทายเทพเจ้า เทพอพอลโลจึงลงโทษด้วยการแผดความร้อนจนปีกละลาย และตกลงมาตายในที่สุด
และเป็นการเปรียบเปรยในเชิงเสียดสีต่อทั้งวงการกีฬาของรัสเซีย นักกีฬาที่ใช้สารกระตุ้น และกริกอรี่ โรดเชนคอฟ ตัวเอกที่สารคดีติดตามในเรื่องอีกด้วยที่ต้องการจะเพิ่มสมรรถภาพให้เกินขีดจำกัดทางร่างกายของมนุษย์ ราวกับอิคารัส มนุษย์ธรรมดาที่ทะเยอทะยาน และหวังจะบินไปยังดวงอาทิตย์
ความน่าสนใจของสารคดีชิ้นนี้คือความคล้ายคลึงกับคนทำหนังสารคดีอย่าง มอร์แกน สเปอร์ล็อค เรื่อง Super Size Me (2004) ซึ่งเอาตัวเองไปมีส่วนร่วมทดลองกับประเด็นในหนังด้วย และนับเป็นเสน่ห์ของหนังสารคดีที่มักมีอะไรไม่คาดฝันเกิดขึ้นได้เสมอ และเรื่องดังกล่าวอาจกลายเป็นวัตถุดิบที่ไปไกลกว่าที่คนทำคาดคิด
เพราะเดิม ไบรอัน โฟเกล นั้นโด่งดังในฐานะคนเขียนบทละครตลกมีชื่ออย่าง Jewtopia และนำไปดัดแปลงโดยมีส่วนทั้งร่วมเขียนบทและกำกับเป็นภาพยนตร์ในปี ค.ศ.2013 แต่ในสารคดีเรื่องนี้เขากลับพลิกตัวเองมาเป็นนักปั่นจักรยานที่ทดลองสารกระตุ้น
จุดเริ่มต้นเกิดจากความสงสัยว่าทำไม แลนซ์ อาร์มสตรอง นักปั่นจักรยานชื่อดังชาวอเมริกัน และสร้างแรงบันดาลใจให้คนจำนวนมาก หลังจากรักษาตัวจากโรคมะเร็ง และกลับมาคว้าแชมป์รายการสำคัญมากมาย จึงเพิ่งตรวจพบสารต้องห้าม หรือยาโด๊ป ในปี ค.ศ.2012 จากคณะกรรมการต่อต้านการใช้สารกระตุ้นของสหรัฐอเมริกา (US Anti-Doping Agency) ก่อนที่เขาจะยอมรับสารภาพผ่านสื่อว่าที่ผ่านมาตนเองใช้สารเหล่านี้มาโดยตลอด จนสั่นสะเทือนต่อวงการกีฬา และคนที่เคยชื่นชมเขา
โฟเกลเป็นนักกีฬาปั่นจักรยานแบบมือสมัครเล่นอยู่ก่อนแล้ว เขาเคยแข่งในทัวร์นาเมนต์ที่ทรหดที่สุดรายการหนึ่งของมือสมัครเล่น และได้อันดับในเกณฑ์ดี ในขณะเริ่มสัมภาษณ์บุคคลในวงการกีฬาต่างๆ และอยากจะลองพิสูจน์ว่ามันสามารถทำให้ตรวจไม่พบได้จริงหรือไม่ ? จึงได้รับการแนะนำจากหนึ่งในคณะกรรมการต่อต้านการใช้สารกระตุ้นฯ ให้ติดต่อไปพบกับ กริกอรี่ โรดเชนคอฟ นักวิทยาศาสตร์การกีฬาชาวรัสเซีย และในขณะนั้นเป็นหัวหน้าห้องแล็บสถาบันต่อต้านการใช้สารกระตุ้นของรัสเซีย
เริ่มต้นเขาคุยและปรึกษาโรดเชนคอฟผ่านพูดคุยทางออนไลน์ สารคดีเผยให้เห็นว่าแรกเริ่มโฟเกลมีความระแวดระวังอยู่บ้าง แต่เหมือนเพราะความถูกชะตา และสนทนากันถูกคอกับชายวัยกลางคนผู้ช่างพูด และปล่อยมุขตลกแม้แต่กับเรื่องจริงจัง
หนึ่งในกรรมการต่อการใช้สารกระตุ้นของทางอเมริกาซึ่งให้สัมภาษณ์กับโฟเกลว่าแทบไม่มีนักกีฬาคนไหนเลยที่ไม่เคยโด๊ป ทุกคนต่างเคยลองใช้ทั้งสิ้น และด้วยเทคโนโลยีที่มีอยู่ของสถาบันเองก็ไม่สามารถตามทันได้ เขาให้คำตอบต่อการแนะนำโรดเชนคอฟได้น่าสนใจและชวนสงสัยไปพร้อมๆ กันว่า “เพราะสงสาร” ความที่เจ้าตัวแนะนำวิธีการโด๊ปดังกล่าวราวกับไม่ใช่เรื่องผิดแต่อย่างใด และด้วยความที่เขามีบุคลิกบางอย่างที่จริงใจ ทำให้โฟเกลเลือกจะคบหากับโรดเชนคอฟเป็นเพื่อนต่อไป
รีวิว Icarus
กระบวนการทดลองใช้สารโด๊ปอย่างไรไม่ให้มีความผิดโดนโทษแบน แม้จะต้องมีการตรวจปัสสาวะจึงเริ่มต้น ซึ่งระหว่างฟิตซ้อมเพื่อลงแข่ง และฉีดสารต้องห้ามตามปริมาณ และตารางที่กำหนดให้ โฟเกลเองก็พบว่ามีหลายอย่างที่ค่อนข้างพิกล และได้รับคำเตือนจากคนรอบข้าง เนื่องจากโรดเชนคอฟนั้นเคยเป็นหนึ่งในผู้ที่มีประวัติเมื่อในอดีตที่สื่อเยอรมันแห่งหนึ่งโจมตีรัสเซียว่าให้สารกระตุ้นกับนักกีฬาอย่างเป็นระบบและเป็นขบวนการ ไปรับชมที่ ดูหนังฟรี
น่าเสียดายที่การแข่งในทัวร์นาเมนต์ดังกล่าว ซึ่งสุดท้ายโรดเชนคอฟก็เดินทางมาพบด้วยเพื่อตรวจสอบให้แน่ใจถึงปัสสาวะที่จะนำไปส่งตรวจนั้น โฟเกลกลับมีปัญหากับจักรยานและทำให้ผลการแข่งแย่กว่าครั้งก่อนเสียอีก
และขณะที่สารคดีดำเนินเรื่องไปได้เพียงครึ่งเดียว เหตุการณ์ก็พลิกผันเมื่อสื่อต่างประเทศทางยุโรปเริ่มโจมตีรัสเซียถึงโครงการลับในการใช้สารกระตุ้น ประธานาธิบดี วลาดิเมียร์ ปูติน และรัฐมนตรีที่เกี่ยวข้องต้องออกมาแก้ข่าว จากการสนทนากับโรดเชนคอฟช่วงเวลานั้น โฟเกลสัมผัสได้ว่าตอนนี้เกิดสถานการณ์ที่ไม่ปกติ และมีโอกาสเป็นไปได้ว่าเขาอาจจะถูกสั่งเก็บ จึงชวนเขามาพักยังอเมริกาเพื่อความปลอดภัย
ไม่นานโรดเชนคอฟก็กลายเป็นเป้าโจมตีจากทางการรัสเซียในฐานะคนทรยศ คนทำผิดที่ส่งเสริมนักกีฬาให้โด๊ปยาเอง แต่กลับใส่ร้ายประเทศชาติ เขาถูกบีบจนตัดสินใจนำเรื่องราวที่รับรู้มาทั้งหมดไปแฉต่อหนังสือพิมพ์ New York Times จากเรื่องราวที่เน้นไปยังการทดลองใช้สารโด๊ปของโฟเกล ก็กลายเป็นสารคดีแฉโครงการลับอันน่าตกใจของรัสเซียแทน
และสิ่งที่โรดเชนคอฟเผยนั้นก็ไม่ได้เป็นใส่ร้ายลอยๆ มันถูกเล่าอย่างเป็นขั้นเป็นตอนให้เห็นกระบวนการต่างๆ โดยละเอียด และส่งผลให้องค์การต่อต้านการโด๊ปยาโลก (World Anti-Doping Agency) ตัดสินใจแบนรัสเซียจากมหกรรมกีฬาต่างๆ ได้ในที่สุดนับตั้งแต่ปี ค.ศ.2019 รวมเป็นเวลาสี่ปี แม้ทางรัฐบาลรัสเซียจะปฏิเสธทุกข้อกล่าวหา และแม้ว่าจะมีความพยายามแบนรัสเซียตั้งแต่ในโอลิมปิคฤดูหนาว ค.ศ.2014 และไม่ประสบความสำเร็จก็ตาม
สิ่งที่โดดเด่นนอกเหนือจากเรื่องที่กล่าวมาทั้งหมด คือความพยายามของโฟเกลที่จะทำให้สารคดีเรื่องนี้น่าติดตามตลอดเวลา ซึ่งนั่นมาพร้อมทุนในการติดตามเรื่องซึ่งใช้เวลายาวนาน การใช้ดนตรีประกอบสร้างความตื่นเต้น ภาพอนิเมชั่น ภาพคอมพิวเตอร์กราฟฟิคมาอธิบายขั้นตอนการโด๊ปยาในรัสเซีย รวมไปถึงการนำภาพข่าวที่เห็นต่างจากในรัสเซียมาลงให้เห็นอีกมุมของเรื่องอื้อฉาวนี้
น่าเสียดายที่ความพยายามใช้เทคนิคดังกล่าวของ Icarus ทำให้มันเป็นสารคดีที่ไม่ค่อยมีเอกภาพในบรรยากาศโดยรวมนัก เห็นได้ชัดว่าช่วงเริ่มต้นค่อนข้างกระท่อนกระแท่น ผู้สร้างยังไม่พาคนดูให้รู้สึกสนใจประเด็นเรื่องการโด๊ปยาได้มากนักก่อนจะพบกับ ดร.กริกอรี่ โรดเชนคอฟ และด้วยจุดเริ่มต้นของการเอาตัวเองเป็นตัวดำเนินเรื่องในหนังสารคดีสไตล์แฉเรื่องฉาวนั้น ทำให้ถึงช่วงท้ายจะมีความพยายามนำเสนอข้อมูลอีกด้าน แต่ก็นับเป็นเทคนิคที่กลายเป็นจุดอ่อนที่ทำให้ผู้ชมรู้สึกว่ามันถูกเลือกข้างมาเรียบร้อยแล้วอย่างปฏิเสธไม่ได้เช่นกัน
แต่แน่นอนว่านี่คือสารคดีที่ทำให้เรื่องการโด๊ปยาที่มองเผินๆ จากสายตาคนนอกไม่ใช่เรื่องใหญ่โต กลับกลายเป็นสารคดีวิพากษ์การเมืองของรัสเซียที่ยังคงมีเรื่องลึกลับ เงื่อนงำ ซ่อนไว้อีกมากเช่นเดียวกับยุคสงครามเย็น และวงการกีฬาคือมรดกที่ยังคงตกทอดมานั่นเอง
รีวิวจากผู้ชมทั่วโลก
ICARUS เป็นสารคดีขนาดยาวที่เหมาะกับการสำรวจเรื่องอื้อฉาวการเผชิญปัญหาของรัสเซียที่เกิดขึ้น มันมีคุณลักษณะที่คาดเดาไม่ได้และทันเวลากับผู้สร้างสารคดีที่เพิ่งเกิดขึ้นในตำแหน่งที่ถูกต้องในเวลาที่เหมาะสม ในลักษณะเดียวกับสารคดี SNOWDON ที่ฉันเห็น ไบรอัน โฟเกลตัดสินใจกลายเป็นนักปั่นที่ใช้ยาเสพติด เพื่อดูว่าการเอาชนะระบบนั้นง่ายเพียงใด ไปดูกันเลยที่ เว็บดูหนังฟรี
และใช้บริการของที่ปรึกษาชาวรัสเซียเพื่อช่วยเขา ผ่านไปได้ครึ่งทางก็มีจุดพลิกผันครั้งใหญ่ และจู่ๆ สิ่งต่างๆ ก็เกิดขึ้นที่ฉากหลังระดับนานาชาติที่สำคัญมาก ตัวเอกมีความน่ารักและเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นค่อนข้างน่าตกใจ ไม่ว่าคุณจะสนใจปั่นจักรยานหรือไม่ก็ตาม ICARUS เป็นภาพยนตร์ที่ประสบความสำเร็จมากพอที่จะได้รับรางวัลรูปปั้นสารคดียอดเยี่ยมจากงานออสการ์ปี 2018
เป็นสารคดีเกี่ยวกับยาสลบในกีฬา ในขณะที่ให้ความเห็นเกี่ยวกับเหตุการณ์ยาเสพติดในกีฬามากมาย ความพยายามของรัสเซียกลับกลายเป็นศูนย์ไปอย่างรวดเร็ว Grigory Rodchenkov เป็นผู้นำโครงการต่อต้านการใช้สารกระตุ้นระดับชาติของรัสเซียและจะกลายเป็นผู้แจ้งเบาะแสครั้งใหญ่ ข้อกล่าวหาของเขานำไปสู่หลักฐานทางกายภาพของการโกงในโซซีหลังจากที่ชาวรัสเซียประสบกับการแสดงที่น่าอับอายในแวนคูเวอร์
การโกงกีฬาเป็นเป้าหมายใหญ่ การแจ้งเบาะแสของ Grigory เป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก ฉันจำรายงานข่าวบางฉบับในช่วงเวลานั้นได้ มันซับซ้อนน้อยกว่าที่ฉันจินตนาการไว้ ขวดมีเครื่องหมายและมีสารเคมีปากโป้งในตัวอย่าง ดังนั้นข้อกล่าวหาจึงปฏิเสธไม่ได้และพวกเขาจะปฏิเสธต่อไป พวกเขาไม่ใช่อัจฉริยะและเหมือนสัตว์เดรัจฉานที่หยิ่งผยอง พวกเขาโกหกและบังคับคำโกหกต่อโลกจนกว่าพวกเขาจะตะโกนด่าคนอื่น มันเป็นระเบียบโลกใหม่และพวกหล่อ ๆ จะเสร็จในที่สุด
“อิคารัส” เป็นสารคดีที่น่าสนใจสำหรับแฟนกีฬา มันแสดงให้เห็นในรายละเอียดโครงการที่นำโดยรัสเซียเพื่อปรับปรุงการแสดงของนักกีฬาที่ใช้ยาต้องห้าม สารคดีนี้ทำออกมาได้ดีมากแต่ก็ยังมีข้อสงสัยอยู่เสมอว่าจะเชื่อถือได้หรือไม่ มีหลักฐาน แต่ความจริงหรือผสมกับโฆษณาชวนเชื่อนั้นไกลแค่ไหนนั้นยากที่จะตัดสินโดยผู้ดู โหวตของฉันคือเจ็ด
สารคดีที่ซับซ้อนจริงๆ เริ่มจากสิ่งหนึ่งไปถึงจุดที่ผู้สร้างภาพยนตร์พยายามแสดงให้เราเห็นความล้มเหลวของการทดสอบยา (การต่อต้านยาสลบและมันไม่ได้ผลโดยเฉพาะในโลกของการปั่นจักรยาน) แต่ถึงกระนั้นมันก็ถูกมองข้าม – และไม่ใช่เพียงเพราะเรารู้จักนักวิทยาศาสตร์ชาวรัสเซียผู้มีเสน่ห์มาก
แม้ว่าบางคนอาจจะเถียงว่าเขาจะเรียกเขาว่าอะไรก็ตาม เพราะอย่างที่เขาพูดเองว่างานที่แท้จริงของเขาคืออะไร (การป้องกันไม่ให้ใครก็ตามที่ใช้ยาเสริม/ยาสลบ) และสิ่งที่เขากำลังทำอยู่ ซึ่งได้รับการอนุมัติจากผู้สูงวัย เป็นสิ่งที่ไม่เข้ากัน ตอนนี้ คุณอาจรู้สึกว่าภาพยนตร์เรื่องนี้กำลังแสดงให้เขาเห็นในแง่มุมที่โรแมนติก ว่าผู้สร้างภาพยนตร์นั้นอ่อนโยนเกินไปสำหรับเขา
แต่คุณยังอาจเห็นได้ว่าทำไมเขาถึงถูกเขาล่อลวง พวกเขายังมีสิ่งที่เหมือนกัน ดังนั้นการหักมุมเหล่านั้นจึงทำให้ดูเหมือนว่านี่อาจไม่ใช่แค่สารคดี แต่อาจเป็นนิยาย … เต็มไปด้วยความตึงเครียดและน่าสนใจมาก แต่ก็น่าสนใจมากที่จะเห็นว่าสิ่งนี้กำลังจะไป … ไม่ว่าคุณจะรู้สึกอย่างไร รัสเซีย ไปรับชมเลยที่ ดูหนังออนไลน์
เมื่อไบรอัน โฟเกลออกเดินทางเพื่อค้นหาความจริงเกี่ยวกับการเติมสารต้องห้ามในกีฬา การได้พบกับนักวิทยาศาสตร์ชาวรัสเซียได้เปลี่ยนเรื่องราวของเขาจากการทดลองส่วนตัวให้กลายเป็นภาพยนตร์ระทึกขวัญเชิงภูมิรัฐศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับปัสสาวะสกปรก ความตายโดยไม่ทราบสาเหตุ และเหรียญทองโอลิมปิก เผยให้เห็นเรื่องอื้อฉาวที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์กีฬา .
แม้จะไม่ได้เล่นกีฬา ปั่นจักรยาน หรือการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกส่วนใหญ่ แต่เรื่องนี้ก็ยังดึงดูดใจฉันเพราะฉันชอบเรื่องอื้อฉาว และฉันชอบอาชญากรรมในมุมมองที่เป็นสากล (ไม่ว่าสิ่งเหล่านี้จะเป็น “อาชญากรรม” หรือไม่ก็ตาม ฉันคิดว่า แต่นี่เป็นการโกงในวงกว้างอย่างเห็นได้ชัด) เป็นเรื่องที่น่าสนใจทีเดียวที่ได้เห็นจุดพลิกผันในเรื่องนี้
แม้ว่าในขั้นต้นจะเป็นผู้ชายที่พยายามเสพยาตัวเอง ซึ่งอาจจะไม่น่าสนใจมากนัก แต่เขาก็บังเอิญได้ร่วมงานกับแพทย์คนหนึ่งซึ่งติดอยู่กับผลที่ตามมาที่น่าเหลือเชื่อ สถานที่ที่เหมาะสมในเวลาที่เหมาะสมในการถ่ายทำ!
Icarus หนังสารคดีรางวัลออสการ์จาก Netflix กับการพาไปรู้จักการโด๊ปยา เรื่องอื้อฉาวในวงการกีฬาของรัสเซียที่ไปไกลกว่าที่แม้แต่ตัวผู้สร้างจะคาดคิด หนังสารคดีที่เจาะเรื่องการโด๊ปยาในวงการกีฬา ซึ่งไปไกลกว่าที่ใครคาดคิด ความพลิกผันเหมือนหนังคนละม้วน ทำให้เป็นสารคดีที่ครึ่งหลังสนุกตื่นเต้นราวกับหนังระทึกขวัญ ไม่ใช่แค่สัมภาษณ์
แต่ตัวเรื่องใช้เทคนิคที่ทำให้เราเห็นภาพกระบวนการอันอื้อฉาวนี้ได้ชัดขึ้นมาก เริ่มต้นหนังค่อนข้างจับความสนใจผู้ชมได้ค่อนข้างช้า เทคนิคการเอาตัวคนทำสารคดีเป็นผู้เล่าในเรื่องอื้อฉาวของประเทศที่เป็นขั้วตรงข้ามเป็นเทคนิคที่ทำให้เกิดอคติได้ง่าย เว็บรีวิวหนัง
